Fazal

Students can Download Sanskrit Lesson 1 गतानुगतिको लोकः Questions and Answers, Summary, Notes Pdf, Activity, KSEEB Solutions for Class 9 Sanskrit helps you to revise the complete Karnataka State Board Syllabus and score more marks in your examinations.

Karnataka State Syllabus Class 9 Sanskrit पूरकपाठाः Chapter 1 गतानुगतिको लोकः

गतानुगतिको लोकः Questions and Answers, Summary, Notes

I. दशवाक्यैः संस्कृतभाषया कर्नाटकभाषया आङ्ग्लभाषायां वा उत्तरं लिखत ।

प्रश्न 1.
कृपणस्य धनं कथं नष्टम् अभवत् ?
उत्तरम्

Students can Download Sanskrit Lesson 2 वृद्धाया देशप्रेम Questions and Answers, Summary, Notes Pdf, Activity, KSEEB Solutions for Class 9 Sanskrit helps you to revise the complete Karnataka State Board Syllabus and score more marks in your examinations.

Karnataka State Syllabus Class 9 Sanskrit पूरकपाठाः Chapter 2 वृद्धाया देशप्रेम

वृद्धाया देशप्रेम Questions and Answers, Summary, Notes

I. दशवाक्यैः संस्कृतभाषया कर्नाटकभाषया आङ्ग्लभाषायां वा उत्तरं लिखत ।

प्रश्न 1.
वृद्धायाः देशप्रेम विषये लिखत ।
उत्तरम्

Students can Download Sanskrit Lesson 3 धर्मो रक्षति रक्षितः Questions and Answers, Summary, Notes Pdf, Activity, KSEEB Solutions for Class 9 Sanskrit helps you to revise the complete Karnataka State Board Syllabus and score more marks in your examinations.

Karnataka State Syllabus Class 9 Sanskrit पूरकपाठाः Chapter 3 धर्मो रक्षति रक्षितः

धर्मो रक्षति रक्षितः Questions and Answers, Summary, Notes

I. दशवाक्यैः संस्कृतभाषया कर्नाटकभाषया आङ्ग्लभाषायां वा उत्तरं लिखत ।

प्रश्न 1.
यक्षधर्मराजयोः सम्भाषणसारं सङ्गृह्य लिखत ।
उत्तरम्

Students can Download Sanskrit Lesson 23 अनुवादाः Questions and Answers, Summary, Notes Pdf, Activity, KSEEB Solutions for Class 9 Sanskrit helps you to revise the complete Karnataka State Board Syllabus and score more marks in your examinations.

Karnataka State Syllabus Class 9 Sanskrit नंदिनी Chapter 23 अनुवादाः

पीठिका
जगति अनेकाः भाषाः सन्ति । न हि सर्वे सर्वाः भाषाः जानन्ति । अत: कयाचित् भाषया प्रतिपादितम् अर्थं सर्वेऽपि ज्ञातुं न शक्नुवन्ति । अस्यां स्थितौ भाषान्तरेण तस्यार्थस्य प्रतिपादनम् अपरिहार्य भवति । इदम् अनुसृत्य वदनं भवतीति “अनुवादः” इत्युच्यते ।

There are plenty of languages in the world. Nobody knows all the languages of the world. So ‘Translation’ is the writing or saying from one language to other. Every language has its own speciality and dignity as well. Keeping this in mind, if the translation is done then it would be good, otherwise, it would be just a change of languages.

मातृभाषायाम् अनुवादं कृत्वा लिखत ।

1. नीलमेधः आकाशे सञ्चरति । मेघात् वृष्टिः भवति । वृष्ट्या सस्यानि वर्धन्ते । पशवः सस्यानि भक्षयित्वा जीवन्ति ।

2. युष्माभिः सम्यक् अभ्यासः करणीयः । गुरोः मार्गदर्शनम् अनुसरत । श्वः शालायां परीक्षा प्रचलिष्यति । सम्यक् लिखित्वा उत्तीर्णाः भवतः । उद्योगिनं पुरुषसिहंम् उपैति लक्ष्मीः ।

3. कृषीवलाः क्षेत्रे परिश्रमेण कृषिकार्य कुर्वन्ति । तेषां गृहेषु कुककुटाः, सारमेयाः, गावः च भवन्ति । शुनकः गृहं क्षेत्रं च चोरेभ्यः रक्षति । थेनुः मथुरं दुग्धं ददाति ।

4. आगामिवासरे सुधांशुः वैद्यकीयक्षेत्रे उन्नतध्ययनार्थं विदेशं प्रति ‘गमिष्यति। तत्र वर्षत्रयं सम्यगधीत्य पुनरागमिष्यति । प्रतिप्रामं गत्वा आतीन् सेविष्यते । यतः सेवा हि परमो धर्मः ।

5. नगरेषु इदानीं परिसलमालिन्यम् अधिकमस्ति । तस्मात् जनाः रुगणाः भवन्ति । उत्तमस्वास्थ्यं प्राप्तुं प्रत्यहं योगाभ्यास: करणीयः । सर्वे भवन्तु सुखिनः ।

6. प्राणिषु मानवः श्रेष्ठः । न तत्र कारणं शक्तिः आकाशे वा । किन्तु असदृशी बुद्धि विवेकः च । तथापि लोकेऽस्मिन् एकैकस्मात्, प्राणिनः वस्तुनः च मानवस्य ज्ञातव्यं किञ्चित् विद्यते ।

7. कुलक्षेत्रे सर्वे पाण्डवाः कौरवाः च युद्धाय सन्नद्धाः आसन् । अर्जुनः एकः महावीरः । तस्य सारथिः श्रीकृष्णः । उभयोः पक्षयोः सर्वे युद्धसन्नद्धाः अभवन् ।

8. इन्दुः रात्रौ उदयते । इन्दोः प्रकाशः चन्द्रिका । चन्द्रिकायाः .. ज्योत्स्ना कौमुदीनि अपरे नाम्नी । सा शीतला आह्लादकरी च वर्तते ।

1. Blue (black) clouds are moving in the sky. Rain will be showering down from the clouds. Plants will grow from the rain. Living beings will lead their life by consuming plants.

2. You should practice well. Follow the guidelines of the teacher. The exam will be conducted tomorrow at school. Write correctly and pass in the exam. The money will attain only by those who work hard.

3. Farmers work hard in their fields. Hens, dogs and cows are in their houses. The dog will protect the field and the house from the thieves. The cow gives milk.

4. Sudhanshu will go to foreign next week for higher study in the field of medicine. He will be there for three years and he will return after his studies. Then he will go to every village to serve the people. Because service is the excellent Dharma.

5. Environmental pollution is very high in the cities. So people were affected by so many diseases. One should practice Yoga every day to gain good health. Let everyone be glad and happy.

6. A human being is excellent among all the living beings not only for his strength and personality. Because of his intelligence and quickness of understanding. Even though so many things to learn by every animal and the things.

7. All the Pandavas and Kauravas were ready to fight in the battlefield of Kurukshetra. Arjuna was a great warrior. Sri Krishna was his charioteer. All are ready to fight on both sides.

8. Moon will shine in the night. His light is called Chandrika (moonlight). Jyotsna and Kaumudi were the other names for the moonlight. Moonlight is very pleasant and cool.

संस्कृत भाषायाम् अनुवादं कृत्वा लिखत ।

1. छात्राः प्रतिदिनः शालां गच्छन्ति । शालायाम् अध्यापकाः पाठान् पाठयन्ति । छात्रा: गुरोः मार्गदर्शनम् अनुसरन्ति । जीवने सफलतां विन्दन्ति ।

2. इदं सुन्दरं लालबाग उद्यानम् अस्ति । एतत् क्रि.श. १८ तमे शतमाने निर्माणम् अभवत् । प्रातः तथा सायङ्काले नगरवासिनः अत्र सञ्चरन्ति । विश्रान्तिम् आरोग्यम् आनन्दं विन्दति ।

3. पुरा दरिद्रो मूर्खश्च कमलाकरो नाम बालकः आसीत् । सर्वे तां दृष्ट्वा अपहास्यं कुर्वन्ति स्म । अनेन अवमानितः सः कार्शी गत्वा, सम्यक् पठित्वा महाज्ञानी अभवत् । अतः प्रयत्नेन असाध्यः किमपि नास्ति ।

4. प्रियः छात्राः, अनुदिनं सम्यक् पठत, कालहरणं मा कुरुत । गतो कालः न पुनरायाति । सुखार्थी विद्यां त्यजेत् । विद्यार्थी सुखं त्यजेत् ।

5. भारतं विशालं देशः । अत्र विविध धर्मायाणां सर्वे मतस्थाणाम् असङ्ख्य पुण्यक्षेत्राणां दर्शनं मानसिक तथा आध्यात्मिक तृप्ति जनयति । तत्रत्यः प्रकृति सौन्दर्यं चित्तम् आकर्षयति ।

6. सुभाषितं नाम सुवचनम् । संस्कृतभाषायां मनोहराणि सुभाषितानि सन्ति । इमानि नीतिं बोधयन्ति । तत्वं लोकव्यवहारं च बोधयन्ति ।

7. ग्रामात् बहिः सुन्दरं सरोवरम् अस्ति । सरोवरे कमलानि विकसन्ति । कासारे मीनाः वसन्ति । जलं विना मीनाः न जीवन्ति । सरोवरस्य जलं मधुरम् अस्ति।

8. एषः अस्माकं ग्रामस्य देवालयः । अस्य पुरुतः सरोवर: पृष्ठभागे उपवनम् अपि वर्तते । अस्य दक्षिणपार्श्वे आपणं वामपार्वे क्रीडाङ्गणं (अस्ति)।

Students can Download Sanskrit Lesson 22 प्रबन्धाः Questions and Answers, Summary, Notes Pdf, Activity, KSEEB Solutions for Class 9 Sanskrit helps you to revise the complete Karnataka State Board Syllabus and score more marks in your examinations.

Karnataka State Syllabus Class 9 Sanskrit नंदिनी Chapter 22 प्रबन्धाः

पीठिका
प्रकृष्टो बन्धः प्रबन्धः इत्युच्यते । निबन्धः इति अस्य नामान्तरम् । नातिविस्तृतः नातिसंक्षिप्तरूपो प्रबन्धः लघुप्रबन्धः इति कथ्यते । प्रबन्धे सरलंनि वाक्यानि अपेक्षितानि । मुख्यतया प्रबन्धाः वर्णनात्मकाः, विचारात्मका:, आख्यानात्मका:, व्याख्यानात्मका:, चेति चतुर्धा विभक्ताः । आभाणकादिभिः प्रबन्धाः आकर्षकाः भवन्ति । एतान् सर्वान् अंशान् मनसि निधाय छात्रैः प्रबन्धाः रचनीयाः ।

प्रबन्धे प्रस्तावना, विषयनिरूपणम्, उपसंहारश्चेति निरूपणक्रमः, अपेक्षितः । प्रस्तावनायां प्रबन्धविषयस्य उपक्रमः, विषयनिरूपणभागे विषयस्य विस्तारः, उपसंहारभागे प्रबन्धविषयस्य सारांशः च भवेत्, प्रबन्धे वाक्यानां ‘परस्परसम्बन्धः आवश्यकः । उदाहरणार्थम् अत्र केलव प्रबन्धाः प्रदत्ताः ।

An essay is a piece of prose writing that gives a complete and clean picture of a particular subject. It will be divided into paragraphs. In each paragraph a particular aspect of the subject is dealt with. An essay include with an introduction, presentation of the subject and the conclusion.

स्वातन्त्र्योत्सवः

भारतीयाः वयमिदानीम् स्वतन्त्रभारते निवासामः । क्रि. श. १९४७ तमे वर्षे अगस्टामासस्य पञ्चदशादिनाङ्के अस्माकं राष्ट्र भारत स्वतन्त्रम् अभवत् । तत् पूर्वम् आङ्ग्लाः द्विशतं वर्षाणि यावत् अस्माकं देशस्य प्रशासनं कृतवन्तः । भारतीयेभ्यः असहनीयं कष्टं दत्तवन्तः । अतः भारतीयाः तेषां विरुद्धम् आन्दोलनमेव कृतवन्तः ।

तस्य परिणामात् भारतीयाः आङ्ग्लशासनात् विमुक्ताः अभवन् । अस्य स्वातन्त्र्यदिनस्य स्मरणार्थं वयं प्रतिवर्षम् उत्सम् आचरामः । देशे सर्वत्र सर्वकारियकार्यालयेषु, शालासु, सार्वजनिकाः च वैभवेन उत्सवमिमम् आचरन्ति । स्वातन्त्र्यसङ्ग्रामे ये देशभक्ताः प्राणर्पणं कृतवन्तः, ये च क्लेशं प्राप्तवन्तः तेषां स्मरणं स्तुतिं च कुर्वन्ति । विविधकार्यक्रमान् आयोजयन्ति । स्वातन्त्र्यवीराणां देशभक्तानां च सन्देशान् पुनः स्मरन्ति ।

अस्मिन् दिने राष्ट्रध्वजस्य राष्ट्रगीतस्य च गौरवं समर्पयन्ति । स्वातंत्र्यवीराणां साहसं सम्पर्कमाध्यमेषु प्रसारयन्ति । इदानीं स्वतन्त्रभारषतस्य प्रगतिः अस्माभिः करणीया । कीर्तिः प्रसारणीया । तदैव अस्माकं जीवनं धन्यं भविष्यति । वन्दे भारतमातरम् ।

दूरदर्शनम्

प्रपञ्चे नैके सम्पर्कमाध्यमाः वर्तन्ते । आकाशवाणी, दूरदर्शनम्, वार्तापत्रिका, दूरवाणी, अन्तर्जालम् इत्यादयः. प्रमुखाः. सम्पर्कमाध्यमाः सन्ति । एतेषु दूरदर्शनस्य महत्वं स्थानमस्ति । दूरदर्शनस्य संशोधकः जे.एल, बयाई महोदयः । दूरदर्शने दर्शनं श्रवणञ्च समकालमेव भवति । तस्मात् अद्यत्वे दूरदर्शनं बहुजनप्रियं प्रधानं च सम्पर्कसाधनमभवत् ।

दूरदर्शनद्वारा गृहे एव उपविश्य राज्यस्य राष्ट्रस्य विश्वस्य च विषयाः द्रष्टं श्रोतुं च शक्यन्ते । विविधभाषासु सर्वकारीयवाहिन्यः च भवन्ति । कर्णाटकभाषायां चन्दन, उदय-ईटीवि-कस्तूरी-इत्याद्याः वाहित्यः प्रसिद्धाः एव । ताः बाहिन्यः जनाकर्षाणार्थं विविधकार्यक्रमान् विशेषरूपेण प्रसारयन्ति । केचन धारावाहीरूपेण प्रसार्यमाणाः कार्यक्रमाः प्रतिनित्यं वीक्षकान् आकर्षयन्ति । दूरतर्शने चलचित्रम्, सन्दर्शनम्, प्रतिभाप्रदर्शनकार्यक्रमाः, सामाजिककार्यक्रमाः. अपि प्रसार्यन्ते । एवमनेन न केवलं मनोरञ्जनम् अपि तु बुद्धिविकासमपि भवति ।

दूरदशीने प्रसार्थभाणाः केत्वन कार्यक्रमाः छात्राणां युवकानां च मनसि दृश्यरिगामं जनयन्ति । निरन्तरं दूरदर्शनवीक्षणेन आलस्यं नेत्रदोषादिकं च भवितुमर्हति । तस्मात् लाभालाभौ विज्ञाय दूरदर्शनस्य उपयोगः कर्तव्यः ।

गणराज्योत्सवः

भारतीयाः प्रतिवर्ष बहून् उत्सवान् आचरन्ति । तत्र केचन उत्सवाः धार्मिकाः अन्ये केत्वन राष्ट्रियाह । राष्ट्रियोत्सवेषु गणराज्योत्सवोऽपि अन्यतयः । जनवरिमासस्य षड्विंशतितमे दिनाङ्के प्रतिवर्ष रााज्योत्सवः आचर्यते ।

अस्माकं राष्ट्र पूर्वं पराधीनम् आसीत् । आङ्ग्लाः भारतीयेभ्यः असहनीयं कष्टं यच्छन्ति स्म । तस्मात् भारतीयः तेषां विरुद्धम् आन्दोलनं कृतवन्तः। तस्य परिगामात् क्रि.श. १९४७ तमे वर्षे अगस्ट् मासस्य पञ्चदशदिनाङ्के भारतं स्वतन्त्रमभवत् । स्वतन्त्रभारतस्य नूतनं संविधानं क्रि.श. १९५० तमे वर्षे जनवरिमासस्य २६ दिनाङ्के अनुष्ठितमभवत् । क्रि.श. १९३० तमे वर्षे जनवरि, मासस्य २६ दिनाङ्के लाहोरनगरे एकमधिवेशनमभवत् । तत्र देशं परकीयेभ्यः विमोचयितुं प्रतिज्ञा कृता आसीत् । तद्दिनं “स्वाधीनतादिवसः” इति प्रतिवर्षम् अचर्यते स्म । स्वातन्त्र्यानन्ताम् अस्मिन् दिने एव नूतनसंविधानं स्वीकृतम् । डा । अम्बेडकरमहोदयः संविधानरचनासमितेः अध्यक्षः आसीत् ।

गणराज्योत्सवदिने सर्वत्र देशे राष्ट्रध्वजारोहणं कृत्वा ध्ववन्दनं कुर्वन्ति । प्रतिराज्यं राजधान्याम् अन्यत्र च पथसञ्चलनम् आकर्षकरूपेण प्रचलति । विभिन्नक्षेत्रेषु विशिष्टसेवां कृतवट्भ्यः गण्येभ्यः प्रशस्तिः प्रदीयते ।

जनसङ्ख्यास्फोट:

अल्पकाले एव जनानम् अनियमिता वृद्धिरेव जनसङ्ख्यास्फोटः इत्युच्यते ।

कारणानि – एकविंशतिशतकेऽस्मिन् अपि बहुत्र दृश्यते बाल्यविवाहः । वैद्यकीयविज्ञानस्य प्रगत्या मरणप्रमाणां न्यूनं जातम् । अज्ञानेन अन्धः श्रद्धया च नैके जनाः सन्ताननियन्त्रणं च जानन्ति नाङ्गीकुर्वन्ति च । इतरेनेशेभ्यः आगतानाम् असङ्ख्याकानाम निराश्रितानां कृते आश्रयं दत्तं भारतेन । जनसङ्ख्यानियन्त्रणे अनासक्तिः दृश्यन्ते केषुचित् जनेषु ।

परिणामाः – देशस्य प्रगतये निर्मिताः समस्तयोजनाः विफलाः भवन्ति । जीवनावश्यकवस्तूनाम् अभाव न्यूनता वा भवति । अरण्यानां विनाशः, कृषिभूमिनाशः, परिसरप्रदूक्षणं च प्रवर्धते । वञ्चनं, हननं, भ्रष्टाचारः, इत्यादिसमाजविरोधीनि कार्याणि सम्भवन्ति । बाधन्ते च जनान् निरुद्येगः, निरक्षरता, अनारोग्यं, दारिद्रयम् इत्यादिसमस्याः ।

निवारणोपायाः – जनसङ्ख्यास्फोटस्य दुष्परिणामान् अधिकृत्य सर्वेषां कृते जनसङ्ख्याशिक्षणं प्रदातव्यम् । बाल्यविवाहस्य प्रतिकूलविषये जनजागरणं करणीयम् । कुटुम्बयोजनाशसनम् अशेषभारतीयानाम् अन्वितं भवेत् । प्रसारमाध्यमद्वारा जनसङ्ख्यानियन्त्रणसस्य प्रचारः करणीयः । एवञ्च जनानां मन:परिवर्तनसमर्थाः कार्यक्रमः भवेयुः ।

Students can Download Sanskrit Lesson 21 पत्रलेखनम् Questions and Answers, Summary, Notes Pdf, Activity, KSEEB Solutions for Class 9 Sanskrit helps you to revise the complete Karnataka State Board Syllabus and score more marks in your examinations.

Karnataka State Syllabus Class 9 Sanskrit नंदिनी Chapter 21 पत्रलेखनम्

पीठिका
पत्रलेखनम् तावत् एका कला । व्यवहारसमये इयं कला अतीव प्रमुखा । हस्तेन लिखितः मुद्राणादिना प्रकटीकृतो वा स्वसन्देश एव पत्रम् । प्रायः सर्वत्र पत्रेषु षडवयवाः सन्ति । ते-

1. शौर्षिका
2. सम्बोधनम्
3. विषयः
4. समाप्तिः
5. हस्ताङ्कनम्
6. सङ्केतश्च

Letter writing is an art. It is of the utmost importance in our everyday life. A letter is normally a printed or a written message. A message consists of the ideas and thoughts of its author. A letter usually consists of the following six parts.

1. The heading
2. The salutation
3. The message or the body of the letter
4. The subscription or courteous leave-taking
5. The signature
6. The superscription of address.

पितरं प्रति पत्रम् ।

।।श्री।

क्षेमम्

मैसूर
०२-११-२०१३

पूज्यपितृचरणानां सन्निधौ प्रणामाः ।

अहम् अत्र कुशली/ कुशलिनी अस्मि । भवन्तः सर्वेऽपि तत्र कुशलिन: इति मन्ये।
अहं सम्यक् पठन् / पठन्ति अस्मि । आगामिनि मासे हम्पे, विजापुरम् इत्यादिक्षेत्रसन्दर्शनार्थं मम मित्राणि गमिष्यन्ति । अहम् अपि गन्तुम् इच्छामि । एतदर्थं कृपया एकसहस्ररूप्यकाणि प्रेषयन्तु इति सविनयं प्रार्थयामि । प्रवासात् आगमनानन्तरं पत्रं लिखिष्यामि ।
पत्रम् लिखन्तु ।

इति भवदीयः पुत्रः/ भवदीया पुत्री
वेङ्कटकृष्णः / कौसल्या

मित्रं प्रति पत्रम् ।

॥श्री।।

मैसूर
०४-११-२०१३

प्रियमित्र / नमस्ते ।

अत्राहं कुशली / कुशलिनी / त्वमपि कुशली / कुशलिनीति भावयामि।
‘अस्माकं शालायाः वार्षिकोत्सव: २०:११:२०१३ दिने पअचलिप्यति । तदा सांस्कृतिककार्यक्रमाः भविष्यन्ति । तस्मिन् कार्यक्रमे अहमपि भागं वहामि । भवान्/ भवती अपि कार्यक्रमार्थम् अवश्यम् आगच्छतु । अन्य: विशेष: नास्ति । पत्रं लिखतु ।

इति भवदीयः प्रियसखः / या प्रियसखी
कनकप्रियः/ कमलवल्ली

नगरपालिका प्रति पत्रम् ।

सकाशात्

श्री पद्यनाभः
भासमार्गः
श्रीनिवासपुरम्
सोसले

सविधे,

प्रबन्धप्रमुखः
नगरपालिका कार्यालयः ।
मुख्यमार्गः
सोसले

मान्याः

विषय- स्वच्छतापालनार्थं निवेदनम् ।

सप्ताहद्वयतः अत्र कुजलकुल्यातः बहिः जलं निस्सरति । तेनायं. प्रदेश: दुर्गन्धेन व्याप्तः । मार्गेषु जलप्रवाहकारणात् जनानां गमनागमनमपि कष्टकर सज्जातम् । अतः शीघ्रं समुचितां व्यवस्थां कुर्वन्तु इति सविनयं प्रार्थयामि ।

धन्यवादेन सह,

भवदीयः
पद्मनाभः

दिनाङ्कः – ०५-११-२०१३
स्थलम् – सोसले

Students can Download Sanskrit Lesson 20 छन्दः Questions and Answers, Summary, Notes Pdf, Activity, KSEEB Solutions for Class 9 Sanskrit helps you to revise the complete Karnataka State Board Syllabus and score more marks in your examinations.

Karnataka State Syllabus Class 9 Sanskrit नंदिनी Chapter 20 छन्दः

पीठिका
श्लोके अक्षराणां पदानां च नियता विन्यासरीतिः छन्दः इति कथ्यते । भगवान् विङ्गलाचार्यः अस्य शास्त्रस्य प्रवर्तकः इति ज्ञायते । छन्दसि भेदद्वयं अस्ति । मात्राच्छन्द्रः अक्षरच्छन्दः इति । यत्र स्वरनियतां मात्राम् अवलम्ब्य श्लोकरचनं भवति, तत्र मात्राच्छन्दः । यत्र नियतानि अक्षराणि अवलम्ब्य श्लोकरचनं भवति, तत्र अक्षरच्छन्दः इति व्यवहियते।

Prosody is the style of placement of alluring the letters or words in poems. Bhagavan Pingalacharya is the author of this shastram. There are two kinds in prosody. They are मात्राच्छन्दः and अक्षरच्छन्दः.

श्लोकः चतुष्पादात्मकः भवति । प्रत्येकस्मिन् पादे लक्षणमनुसृत्य नियतानि अक्षराणि भवन्ति । एतानि अक्षराणि हस्वदीर्घभेदेन लघु गुरु इति संज्ञां लभन्ते । एकमात्रावध्यक्षरं लघुः । द्विमात्रावध्यक्षरं गुरु । U इति चिन्हें लघुसंकेतः । “_” इति चिन्हं गुरुसङ्केतः । मात्रा नाम हस्वरोच्चारणकालः।
हस्वस्वरः हस्वस्वरयुक्त व्यञ्जनञ्च लघुः । दीर्घस्वरयुक्तव्यञ्जनानि, अनुस्वारयुक्तः, विसर्गसहितः संयुक्ताक्षरस्य पूर्वे स्थिताः. हस्वस्वरोऽपि गुरुः इत्येव गण्यते.

A verse consists of four lines. There are letters in each line according to the particular meter. These letters are called Laghu and Guru on the basis of short and long vowels. The symbol “U” stands for (short) laghu syllable. The symbol “-” stands for a long vowel or guru syllable. Matra means the time to pronounce a short vowel. One matra or instant is allotted to a short vowel and two matras are allotted to a long vowel. Short vowels should be regarded as laghu and long vowels as a guru. But when a short vowel is followed by an Anuswara (nasal) or Visarga (short of hard breathing) or by a conjunct consonant, it should be regarded as a guru. The last syllable of a line is either Guru or laghu according to the requirement of the meter.

त्रयाणां अक्षराणां समूहः गणः । गळुगुरूणां विविधविन्यासक्रमेण अष्टगणाः भवन्ति । गुरुलघूनां अनुसारेण अष्टगणानां प्रस्तारः अत्र वर्तते ।
In Prosody Gana means the fixed number of syllables or groups of Matras. Aksharagana consists of groups of three syllables each. There are eight Aksharaganas. The names and schemes of these ganas are given here.

The following Sutra helps to find out guru and laghu syllables and Akshara ganas easily.

अनुष्टुप्च्छन्दः
अनुष्टुप्च्छन्दः प्रतिपादम् अष्टाक्षराणि । अत्र चतुर्षु अपि पादेषु पञ्चमं लघु, षष्ठं च गुरु, प्रथम-तृतीयपादयोः सप्तमाक्षरं गुरु, द्वितीय-चतुर्थपादयोः साप्तमाक्षर लघु भवति।

In this anusthubh metre, the fifth syllable of each line is laghu, the seventh syllable of second and fourth lines are laghu. The sixth syllable of each line is guru. In this metre, there are eight syllables in each line of the verse.

लक्षणम् : स्यादिन्द्रवज्रा यदि तौज गौगः ।
इन्द्रवज्रायां प्रतिपादम् एकादश अक्षराणि । त – त – ज गणाः – गुरुद्वयश्च ।
In this meter, each quarter consists of eleven syllables. This vrutta consisting of ज त ज ganas regularly and ending in two gurus.